Oczyszczalnia ścieków w Przegini Duchownej – długotrwały, śmierdzący problem gminy Czernichów

Do redakcji WgCz przysłał list Marian Paszcza,
w latach 1990-2002 wójt gminy Czernichów, a także radny gminny w kadencji 2014-2018. List przedstawia historię powstania oczyszczalni ścieków w Przegini Duchownej w gminie Czernichów, która od ponad 10 lat truje wodę w potoku Rudno, a swoimi wyziewami zasmradza całą okolicę, obrzydzając życie mieszkańcom. Również i tym, którzy nieświadomi niczego przeprowadzili się do nowo wybudowanych domów w Rybnej i Przegini Duchownej. Oczyszczalnia nie dotrzymuje parametrów przyznanego jej pozwolenia wodnoprawnego, a jedyną sankcją za to stałe naruszanie przepisów przeciw środowisku naturalnemu są kary naliczane i nakładane na gminę przez organy kontrolne, czyli Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. Kary te ściągane będą z budżetu gminy.

Publikacją listu Mariana Paszczy (poniżej) chcemy rozpocząć dyskusję, nie tylko o tym, kto tu zawinił – bo winnego tej partaniny jak zwykle nie ma – ale też, jak z tym śmierdzącym problemem gminnym się uporać. Liczymy przede wszystkim na zabranie głosu przez dwóch pozostałych wójtów w gminie Czernichów po 1990 roku: byłego wójta Zbigniewa Morawskiego i wójta obecnego Szymona Łytka. Prosimy też o głosy wszystkich, którzy chcieliby podzielić się swoją wiedzą na ten temat. (dopiski kursywą uściślające tekst oraz tytuł całej publikacji pochodzą od redakcji)

Władysław Tyrański

Szanowny Panie Redaktorze,
gratuluję pomysłu i życzę powodzenia w tworzeniu gazety. Jako współtwórca gminnej gazety „Orka” informuję Pana, że za „moich” czasów (1990-2002 – red.)„Orka” nie była tubą wójta i zarządu. Nie była również za darmo. Sprzedaż powodowała to, że na bieżąco była wiedza o wielkości dystrybucji, bo nikt, kogo nie interesowało wydawnictwo, nie kupował. Teraz „Orka” jest niestety gazetą sławiącą Pana wójta i osoby wierzące w jego nieomylność. Ponieważ nie należę do grona takich osób i nie podoba mi się wiele spraw w samorządzie gminnym, a nie widziałem realnych szans na zmianę tego stanu rzeczy, nie kandydowałem w tych wyborach do rady gminy. Moja ocena sytuacji się niestety potwierdziła. Skład Rady Gminy Czernichów jest tego dowodem. Stąd jedyna nadzieja w prawdziwie niezależnych, odważnych i konsekwentnych mediach.

W związku z poruszanym wielokrotnie tematem oczyszczalni ścieków w Przegini Duchownej i wypowiedziami różnych osób świadczącymi o braku wiedzy na ten temat, w szczególności zarzutem, że popełniony został błąd polegający na budowie zbyt małej oczyszczalni, pozwalam sobie przedstawić Panu krótki rys historyczny działań gminy Czernichów w czasie gdy pełniłem funkcję wójta (1990-2002).

Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków
W pierwszej kadencji opracowany został w ramach prac planistycznych w różnych dziedzinach (budowa sieci wodociągowej z systemem zbiorników wyrównawczych, gazyfikacja, telefonizacja) program budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków w gminie Czernichów. Zgodnie z ówczesną wiedzą i możliwościami technicznymi program przewidywał na terenie gminy budowę kilkunastu małych oczyszczalni ścieków do których ścieki miały być doprowadzane systemem kanalizacji grawitacyjnej (bez przepompowni). W ramach tego programu wybudowana została oczyszczalnia ścieków w Czernichowie o wydajności, jeśli dobrze pamiętam, ok. 70 m3 na dobę.
Z biegiem czasu, wzrostem możliwości technicznych, zaczęto wprowadzać przepompownie ścieków. Takie podejście umożliwiło projektowanie większych oczyszczalni. Budowa oczyszczalni ścieków w Przegini Duchownej rozpoczęła się w chwili, gdy dla gminy przewidywane były „tylko” 3 oczyszczalnie ścieków: w Wołowicach – dla Wołowic, Dąbrowy Szlacheckiej, Zagacia i Czernichowa, po likwidacji istniejącej oczyszczalni. W Kłokoczynie lub Rusocicach – dla Kamienia, Rusocic, Kłokoczyna, Przegini Narodowej i części Przegini Duchownej oraz w Przegini Duchownej – dla Rybnej, Czułówka i części Przegini Duchownej, w części położonej wzdłuż drogi wojewódzkiej 780.

Budowa oczyszczalni ścieków w Przegini Duchownej
Zgodnie z programem budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków niezbędna wydajność oczyszczalni w Przegini Duchownej przewidzianej dla opisanego wyżej obszaru wynosiła 400-450 m3 na dobę. W związku z tym, że koszty budowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków były bardzo duże, a możliwości pozyskania dofinansowania ograniczone, zadania tego typu, w większości gmin, realizowane były etapowo.

W tym konkretnym przypadku rozpoczęliśmy budowę kanalizacji w Rybnej i przygotowania do budowy oczyszczalni ścieków. W tym celu wykupiliśmy duży teren (kilka działek, chyba ok. 2 ha) pod oczyszczalnię. Budowę oczyszczalni postanowiliśmy również „zetapować”. Aby uzyskać jak najlepsze efekty inwestycyjne (a trzeba pamiętać, że pod koniec lat dziewięćdziesiątych dobrze działających oczyszczalni ścieków w gminach wiejskich było bardzo mało), zorganizowaliśmy komisyjny wyjazd do kilku działających oczyszczalni. Wybraliśmy jeden z typów i na budowę ogłosiliśmy przetarg, stawiając wymagania co do technologii, kosztów i efektów ustalone na podstawie wybranego typu dobrze działającej oczyszczalni.

Wydajność oczyszczalni zaplanowaliśmy taką, aby po jej oddaniu do użytku, zrealizowana była odpowiednia ilość kanalizacji i przyłączy zapewniająca ilość ścieków co najmniej 40% wydajności. Zastosowana technologia wymagała dla uzyskania efektu ekologicznego odpowiedniej ilości ścieków. W tym czasie kilka gmin pobudowało duże oczyszczalnie i przez wiele lat z powodu braku ścieków nie uzyskiwały efektu ekologicznego. Nam się to nie przydarzyło. Oczyszczalnia została wybudowana i uzyskała właściwe parametry redukcji zanieczyszczeń, mimo wysokich, narzuconych wymagań w związku z położeniem obiektu na terenach chronionych.
Tak kończy się historia oczyszczalni ścieków z okresu gdy pełniłem funkcję wójta gminy Czernichów.

Ciąg dalszy historii oczyszczalni ścieków i rozbudowy kanalizacji
Przegrałem wybory (w 2002 roku – red.). Mój następca (Zbigniew Morawski – red.), mimo tego że był przygotowany odpowiedni teren, nie rozpoczął rozbudowy oczyszczalni lecz postanowił włączyć do istniejącej Czułówek, i nie część, lecz całą Przeginię Duchowną. Następnie rozpoczęto rozbudowę oczyszczalni. Do dnia dzisiejszego nikt nie był w stanie mi wytłumaczyć, dlaczego rozbudowa musiała polegać na całkowitym zdemontowaniu istniejącej, działającej, choć przeciążonej zbyt dużą ilością ścieków oczyszczalni, a nie dobudowaniu obok drugiego segmentu, może z lepszą technologią, większej wydajności. Ostatecznie mój następca został odwołany ze stanowiska w roku 2004, pozostawiając rozbudowę oczyszczalni w stanie który nie zapewniał oczyszczania ścieków z 3 miejscowości (Rybna, Przeginia Duchowna, Czułówek).
Stan ten pod rządami wybranego w wyborach bezpośrednich w roku 2006, do dziś pełniącego tą funkcję (od 2004 roku komisarza, a potem wójta Szymona Łytka – red.), nie uległ, moim zdaniem, istotnej zmianie. W tym czasie życie biologiczne w Rudnie zanikło, a ilość dostawców ścieków nieustannie rośnie. Rosną też naliczane kary za zanieczyszczanie środowiska.

Co dalej?
Ostatnią moją propozycją jako radnego (w kadencji 2014-2018 – red.), zgłoszoną na sesji Rady Gminy Czernichów, było pilne rozważenie likwidacji oczyszczalni ścieków w Przegini Duchownej i przepompowanie ścieków do nowo wybudowanej oczyszczalni dla zachodniej i północnej części gminy.
Biorąc pod uwagę stan wiedzy na temat technologii transportu i oczyszczania ścieków, szacunkową niezbędną wydajność oczyszczalni przy stosunkowo niewielkim przepływie wody w Rudnie, co zwiększa potencjalne skutki ewentualnej awarii oczyszczalni, rozwiązanie takie wydaje jedynym optymalnym.
Zastrzegam, że moja relacja, ze względu na upływ czasu, może co do szczegółów nie być precyzyjna. Dobrze pamiętam i to chciałem wyjaśnić, dlaczego w pierwszym etapie budowaliśmy oczyszczalnię o takiej wydajności i dlaczego nie było to błędem.
Pozdrawiam i życzę sukcesów w „odbudowie” w Naszej Gminie Społeczeństwa obywatelskiego.
W załączeniu przesyłam kopię dokumentów i tekst na potwierdzenie moich słów.

Marian Paszcza
były wójt, radny, samorządowiec